एखाद्या व्यक्तीच्या सौँदर्याची भुरळ पडण्याचे दाखले आपल्या ला इतिहासात बऱ्याचदा पहायला मिळतात पण बुद्दीमत्तेची भुरळ पडणे ह्याला वेगळे पण असाव लागता असा माझा वयक्तीक मत आहे.
१९२३ साली जर्मनी मधे ज्यू समाजात जन्माला आलेल्या ह्या व्यक्ती चे कुटुम्ब नाझी सरकार च्या अन्याया पासून स्वतःचा बचाव करण्याकरता जर्मनी सोडून पळून गेले आणी त्यानंतर १९७३ साली ह्या व्यक्तीला विएतनाम युद्ध रोखण्यात बजावलेल्या भूमिकेबद्दल शांतते चा नोबेल पुरस्कार मिळाला, हेन्री किस्सिनजर त्याच नाव.
स्वतःचा जन्म ज्या देशात झाला त्याच देशाने आपल्या समाजावर इतका अन्याय करावा हे कुणाच्या ही मनात तेढ निर्माण करणारा च आहे आणी तसा पाहता ज्यू लोकांवर झालेल्या अन्यायाच्या बऱ्याच कथा आजही वाचायला मिळतात.गरीबी मुळे घराला हातभार लावण्याकरिता हेन्री एका कारखान्यात कामाला लागला आणी त्याच वेळी George Washington High School मधे त्याने नोंदणी केली होती. १९४० साली पदवीचे शिक्षण पूर्ण झाल्यावर हेन्रीने Accountant होण्याची तयारी सुरू केली आणी त्यावेळी दुसरा महायुद्ध सुरू झालेला होता, १९४३ साली अमेरिकेच नागरिकत्व प्राप्त होताच त्याला अमेरिकन सैन्याकडून जर्मन सैन्या विरुद्ध लढण्यासाठी सहभागी करुन घेण्यात आला,ज्यांच्या अन्यायापासून बचाव करण्यासाठी जर्मनी सोडला होता आज त्याच जुलमी सरकार विरुद्ध लढण्यासाठी हेन्री उभा राहीला होता, फ्रांस मधे असताना युद्धात राइफलमन ची भूमिका त्याने पार पाडली आणी जर्मनी मधे इंटेलिजेन्स अधिकारी म्हणून त्याने काम पाहिला. युद्धाच्या ह्या काळात Accountant बनण्याचा विचार एव्हाना हेन्री ने डोक्यातून काढून टाकला होता आणी आता त्याने राज्यशास्त्राचा अभ्यास करण्याचा निर्णय घेतला होता आणी त्याचा तो निर्णय अमेरिकन राजकारणात परराष्ट्र धोरणाबाबतचा एक नवा आयाम ठरला.
१९५० साली राज्यशस्त्राचा शिक्षण पूर्णा झाल्यावर Harward मधेच राहून शासन विभागात Ph.D करण्याचा निर्णय हेन्री ने घेतला, त्याच्या Ph.D च्या शोध प्रबंधाच नाव होता A World Restored: Metternich, Castlereagh and the Problems of Peace, 1812-1822.किस्सिनजरच्या धोरणात ऑस्ट्रियाच्या क्लेमेँस वॉन मेटरनीच आणी जर्मनीचा पाहिला चान्सेलर ऑट्टो वॉन बिस्मार्क चा प्रभाव दिसून येत असे.१९५४ साली शिक्षण पूर्ण झाल्यावर Harward विद्यापीठाच्या शासन विभागात नोकरी करण्याचा पर्याय किस्सिनजर ने स्वीकारला आणी त्यानंतर प्रसिद्धीच्या झोतात येण्याची पहिली संधी त्याला मिळली १९५७ साली लिहिलेल्या ऐइसेनहोवर च्या सोविएत यूनियन विरुध्दच्या धोरणाला विरोध करणार्या पुस्तकांतून ज्याच नाव होता Nuclear Weapons And Foreign Policy. Harward विद्यापीठात कार्यरत असताना किस्सिनजर अमेरिकन राष्ट्राध्यक्ष John F. kennedy आणी Lyndon B. Johnson चा परराष्ट्रीय धोरणात सल्लागार म्हणून पण काम करत असे.
१९६९ साली Richard Nixon राष्ट्राअध्यक्ष झाल्यावर हेन्री किस्सिनजर ची अमेरिकेचा राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार म्हणून नेमणूक करण्यात आली आणी १९७५ साली त्याने राज्याचा सचिव म्हणून देखील काम पाहिला ज्याला अमेरिकेत Secretary of State असा सम्बोधतात.
आपल्या बुद्दीमत्तेच्या आणी मुत्सद्दीपणा च्या जोरावर राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार च्या कारकिर्दीत त्याने जगाला त्याची दखल घ्यायला लावली, त्यावेळी अमेरिका विएतनाम युद्धात गुंतलेला होता, अमेरिकेचा विएतनाम युद्धातला सहभाग अत्यंत क्लिष्ट मुद्दा आहे, Communist धार्जिण उत्तरी विएतनामच्या ताब्यात दक्षिण विएतनाम जाऊ नये ह्या हेतूने अमेरिका युद्धात उतरले हा दावा त्यातल्या त्यात खरा वाटतो आणी ज्यासाठी परराष्ट्र सम्बँधात वापरल्या जाणाऱ्या Domino Theory चा संदर्भ दिला जातो पण त्याचवेळी Gulf of Tonkin नावाची घटना ही अमेरिकेला युद्धात उतरायला कारणीभूत ठरली अस म्हंटल्या गेलंय पण तो युद्धात सामील होण्यासाठी रचलेला खोटा प्रकार होता असा म्हणतात, विएतनाम युद्ध ही किस्सिनजर च्या परराष्ट्रीय धोरणाची खरी परीक्षा होती कारण त्यावेळी युद्धाच स्वरूप हे प्रचंड भीषण झाला होता, सन्मानासह शांतता ज्याला "Peace with Honor" असा म्हणतात ते प्राप्त करण्यासाठी किस्सिनजर ने बऱ्याच मार्गाचा अवलम्ब केला ज्यामुळे ह्या युद्धात २२००० अमेरिकी सैनिकांना आपला जीव गमवावा लागला, Defense Casualty Analysis System च्या The Vietnam Extract Data File नुसार मृत अमेरिकन सैनिकांची संख्या ५८२२० आहे आणी विएतनामी लोकांची मृतसंख्या तर अगणित सांगितली जाते आणी अखेर १९७३ साली उत्तर विएतनामच्या Le Duc Tho आणी किस्सिनजर मधे युद्धबंदीचा करार झाला ज्यासाठी त्या दोघांना त्यावर्षीचा शांतते चा नोबेल पुरस्कार मिळाला पण विएतनाम च्या Duc ने त्याचा सम्पूर्ण हक्क्दार किस्सिनजर ला सांगत तो नाकारला. नोबेल मिळाला असला तरी किस्सिनजर च विएतनाम युद्धातली भूमिका ही प्रचंड वादग्रस्त ठरली आणी त्याला कारण होता त्याचा "Peace with Honor" चा आग्रह, ज्यासाठी तब्बल ४ वर्ष कित्तेक लोकांना आपला जीव गमवावा लागला.
त्यानंतर त्याने कम्डोडिया देशात Communist Party of Kampuchea चा नेता Khmer Rouge ची राजवट आणण्यासाठी गुप्तपणे बॉम्बफेकी चा कार्यक्रम राभवला ज्याच स्वरूप प्रचंड विध्वसँक होता. १९७१ च्या काळात हेन्री ने Nixon च्या भेटीपूर्वी दोन वेळा चीन चा गुप्त दौरा केला चीन आणी अमेरिका सम्बंधात सुधार आणण्यातही त्याची भूमिका फार महत्वाची बोलली जाते.
१९२३ साली जर्मनी मधे ज्यू समाजात जन्माला आलेल्या ह्या व्यक्ती चे कुटुम्ब नाझी सरकार च्या अन्याया पासून स्वतःचा बचाव करण्याकरता जर्मनी सोडून पळून गेले आणी त्यानंतर १९७३ साली ह्या व्यक्तीला विएतनाम युद्ध रोखण्यात बजावलेल्या भूमिकेबद्दल शांतते चा नोबेल पुरस्कार मिळाला, हेन्री किस्सिनजर त्याच नाव.
स्वतःचा जन्म ज्या देशात झाला त्याच देशाने आपल्या समाजावर इतका अन्याय करावा हे कुणाच्या ही मनात तेढ निर्माण करणारा च आहे आणी तसा पाहता ज्यू लोकांवर झालेल्या अन्यायाच्या बऱ्याच कथा आजही वाचायला मिळतात.गरीबी मुळे घराला हातभार लावण्याकरिता हेन्री एका कारखान्यात कामाला लागला आणी त्याच वेळी George Washington High School मधे त्याने नोंदणी केली होती. १९४० साली पदवीचे शिक्षण पूर्ण झाल्यावर हेन्रीने Accountant होण्याची तयारी सुरू केली आणी त्यावेळी दुसरा महायुद्ध सुरू झालेला होता, १९४३ साली अमेरिकेच नागरिकत्व प्राप्त होताच त्याला अमेरिकन सैन्याकडून जर्मन सैन्या विरुद्ध लढण्यासाठी सहभागी करुन घेण्यात आला,ज्यांच्या अन्यायापासून बचाव करण्यासाठी जर्मनी सोडला होता आज त्याच जुलमी सरकार विरुद्ध लढण्यासाठी हेन्री उभा राहीला होता, फ्रांस मधे असताना युद्धात राइफलमन ची भूमिका त्याने पार पाडली आणी जर्मनी मधे इंटेलिजेन्स अधिकारी म्हणून त्याने काम पाहिला. युद्धाच्या ह्या काळात Accountant बनण्याचा विचार एव्हाना हेन्री ने डोक्यातून काढून टाकला होता आणी आता त्याने राज्यशास्त्राचा अभ्यास करण्याचा निर्णय घेतला होता आणी त्याचा तो निर्णय अमेरिकन राजकारणात परराष्ट्र धोरणाबाबतचा एक नवा आयाम ठरला.
१९५० साली राज्यशस्त्राचा शिक्षण पूर्णा झाल्यावर Harward मधेच राहून शासन विभागात Ph.D करण्याचा निर्णय हेन्री ने घेतला, त्याच्या Ph.D च्या शोध प्रबंधाच नाव होता A World Restored: Metternich, Castlereagh and the Problems of Peace, 1812-1822.किस्सिनजरच्या धोरणात ऑस्ट्रियाच्या क्लेमेँस वॉन मेटरनीच आणी जर्मनीचा पाहिला चान्सेलर ऑट्टो वॉन बिस्मार्क चा प्रभाव दिसून येत असे.१९५४ साली शिक्षण पूर्ण झाल्यावर Harward विद्यापीठाच्या शासन विभागात नोकरी करण्याचा पर्याय किस्सिनजर ने स्वीकारला आणी त्यानंतर प्रसिद्धीच्या झोतात येण्याची पहिली संधी त्याला मिळली १९५७ साली लिहिलेल्या ऐइसेनहोवर च्या सोविएत यूनियन विरुध्दच्या धोरणाला विरोध करणार्या पुस्तकांतून ज्याच नाव होता Nuclear Weapons And Foreign Policy. Harward विद्यापीठात कार्यरत असताना किस्सिनजर अमेरिकन राष्ट्राध्यक्ष John F. kennedy आणी Lyndon B. Johnson चा परराष्ट्रीय धोरणात सल्लागार म्हणून पण काम करत असे.
१९६९ साली Richard Nixon राष्ट्राअध्यक्ष झाल्यावर हेन्री किस्सिनजर ची अमेरिकेचा राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार म्हणून नेमणूक करण्यात आली आणी १९७५ साली त्याने राज्याचा सचिव म्हणून देखील काम पाहिला ज्याला अमेरिकेत Secretary of State असा सम्बोधतात.
आपल्या बुद्दीमत्तेच्या आणी मुत्सद्दीपणा च्या जोरावर राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार च्या कारकिर्दीत त्याने जगाला त्याची दखल घ्यायला लावली, त्यावेळी अमेरिका विएतनाम युद्धात गुंतलेला होता, अमेरिकेचा विएतनाम युद्धातला सहभाग अत्यंत क्लिष्ट मुद्दा आहे, Communist धार्जिण उत्तरी विएतनामच्या ताब्यात दक्षिण विएतनाम जाऊ नये ह्या हेतूने अमेरिका युद्धात उतरले हा दावा त्यातल्या त्यात खरा वाटतो आणी ज्यासाठी परराष्ट्र सम्बँधात वापरल्या जाणाऱ्या Domino Theory चा संदर्भ दिला जातो पण त्याचवेळी Gulf of Tonkin नावाची घटना ही अमेरिकेला युद्धात उतरायला कारणीभूत ठरली अस म्हंटल्या गेलंय पण तो युद्धात सामील होण्यासाठी रचलेला खोटा प्रकार होता असा म्हणतात, विएतनाम युद्ध ही किस्सिनजर च्या परराष्ट्रीय धोरणाची खरी परीक्षा होती कारण त्यावेळी युद्धाच स्वरूप हे प्रचंड भीषण झाला होता, सन्मानासह शांतता ज्याला "Peace with Honor" असा म्हणतात ते प्राप्त करण्यासाठी किस्सिनजर ने बऱ्याच मार्गाचा अवलम्ब केला ज्यामुळे ह्या युद्धात २२००० अमेरिकी सैनिकांना आपला जीव गमवावा लागला, Defense Casualty Analysis System च्या The Vietnam Extract Data File नुसार मृत अमेरिकन सैनिकांची संख्या ५८२२० आहे आणी विएतनामी लोकांची मृतसंख्या तर अगणित सांगितली जाते आणी अखेर १९७३ साली उत्तर विएतनामच्या Le Duc Tho आणी किस्सिनजर मधे युद्धबंदीचा करार झाला ज्यासाठी त्या दोघांना त्यावर्षीचा शांतते चा नोबेल पुरस्कार मिळाला पण विएतनाम च्या Duc ने त्याचा सम्पूर्ण हक्क्दार किस्सिनजर ला सांगत तो नाकारला. नोबेल मिळाला असला तरी किस्सिनजर च विएतनाम युद्धातली भूमिका ही प्रचंड वादग्रस्त ठरली आणी त्याला कारण होता त्याचा "Peace with Honor" चा आग्रह, ज्यासाठी तब्बल ४ वर्ष कित्तेक लोकांना आपला जीव गमवावा लागला.
त्यानंतर त्याने कम्डोडिया देशात Communist Party of Kampuchea चा नेता Khmer Rouge ची राजवट आणण्यासाठी गुप्तपणे बॉम्बफेकी चा कार्यक्रम राभवला ज्याच स्वरूप प्रचंड विध्वसँक होता. १९७१ च्या काळात हेन्री ने Nixon च्या भेटीपूर्वी दोन वेळा चीन चा गुप्त दौरा केला चीन आणी अमेरिका सम्बंधात सुधार आणण्यातही त्याची भूमिका फार महत्वाची बोलली जाते.
अक्टोबर १९७३ मधे ईस्राइल आणी ईजिप्त दरम्यान होऊ घातलेल्या Yom Kippur युद्धाला रोखन्यात हेन्री चा सहभाग हा अत्यंत महत्वाचा होता.१९७१ साली बांगलादेश च्या स्वातंत्र्यासाठी लढल्या गेलेल्या युद्धात भारताचा सहभाग हा अमेरिकेला पटला नव्हता आणी त्यावेळी किस्सिनजर ने पंतप्रधान इंदिरा गाँधी बद्दल अत्यंत वाईट शब्दाचा वापर केला होता, त्यांच्या रागाचं कारण भारत आणी कम्यूनिस्ट विचारसरणी च्या सोविएत रशिया मधली त्यावेळची वाढती जवळीक होती.
हुषार माणसा भोवती बऱ्याच वेळी वादाच वलय असता ह्याची उदाहरणे जगाच्या इतिहास आणी राजकारणात खूप पहायला मिळतात आणी त्यातच हेन्रीच नाव समाविष्ट होता, चिली मधे झालेल्या राष्ट्रअध्यक्षा च्या निवडणुकी मधे Chilean Socialist Party चा Salvador Allende ह्याची निवड ही अमेरिकेला न झेपनारी होती कारण होता त्याचा Cuba च्या राजकारणाप्रति असलेला झुकता माप, आणी त्यानंतर सत्तेत येताच चिली मधील अमेरिकन उद्योगाच त्याने केलेला राष्ट्रीयकरण. अमेरिकेने Allende ची सत्ता उलटवण्याचे बरेच प्रयत्न केले त्यासाठी सैन्याच्या उठावासाठी त्यांनी Central Inteigence Agency चा चिली मधे वापर केला आणी अशाच एका उठावा दरम्यान १९७३ साली Allende चा म्रुत्यू झाला आणी त्यानंतर राष्ट्राअध्यक्ष म्हणून सत्तेवर आला Augusto Pinochet जो त्या उठावावेळी चिली चा Army Commander-in-Chief होता. त्यानंतर २००० साली CIA ने जारी केलेल्या CIA Activites in Chilie ह्या कागदपत्राहून १९७३ साली झालेल्या सैन्य उठावात अमेरिकेने CIA माध्यमातून पाठिम्बा दिल्याच स्पष्ट झाला आणी आरोपांची सुई किस्सिनजर वर ही आली. नंतरच्या काही वर्षात म्हणजे १९७६ साली Pinnochet चा राजकीय विरोधक असलेल्या Orlando Letelier ची Washington D. C. ची एका Car बॉम्बस्फोटात हत्या झाली आणी ह्या घटने मधे Pinochet आणी किस्सिनजर चा सहभाग असल्याचे आरोप झाले.
तसा पाहता हा अत्यंत व्यापक विषय आहे, Christopher Hitchens ह्यांनी The Trial of Henry Kissinger नावाने ह्यावर लिखाण केला आहे आणी ह्याच नावाने माहितीपट देखील उपलब्ध आहे. १९७७ साली Gerald Ford राष्ट्राअध्यक्ष असताना किस्सिनजर Secretary of State ह्या पदाहून खाली उतरला तरी नंतरच्या काळात अमेरिकन परराष्ट्र धोरणात झालेल्या घडामोडीत किस्सिनजरचा सहभाग हा कायम राहीला
अतिशय मुत्सद्दी स्वभावाचा ह्या माणसाने निर्दयी व्यवहारिक धोरणाचा वापर करत परराष्ट्र धोरणात एक वेगळा आयाम रचला, ज्यासाठी त्याला बरेच सन्मान मिळाले आणी बऱ्याचदा टिकांना सामोरा जाव लागला, भविष्यात जेव्हा कधी परराष्ट्र धोरण आणी अंतरराष्ट्रीय राजकारण हा विषय अभ्यासला जाईल त्यावेळी कदाचितच कुणी HENRY KISSINGER ह्या माणसाला डावलण्याची चूक करेल.
हुषार माणसा भोवती बऱ्याच वेळी वादाच वलय असता ह्याची उदाहरणे जगाच्या इतिहास आणी राजकारणात खूप पहायला मिळतात आणी त्यातच हेन्रीच नाव समाविष्ट होता, चिली मधे झालेल्या राष्ट्रअध्यक्षा च्या निवडणुकी मधे Chilean Socialist Party चा Salvador Allende ह्याची निवड ही अमेरिकेला न झेपनारी होती कारण होता त्याचा Cuba च्या राजकारणाप्रति असलेला झुकता माप, आणी त्यानंतर सत्तेत येताच चिली मधील अमेरिकन उद्योगाच त्याने केलेला राष्ट्रीयकरण. अमेरिकेने Allende ची सत्ता उलटवण्याचे बरेच प्रयत्न केले त्यासाठी सैन्याच्या उठावासाठी त्यांनी Central Inteigence Agency चा चिली मधे वापर केला आणी अशाच एका उठावा दरम्यान १९७३ साली Allende चा म्रुत्यू झाला आणी त्यानंतर राष्ट्राअध्यक्ष म्हणून सत्तेवर आला Augusto Pinochet जो त्या उठावावेळी चिली चा Army Commander-in-Chief होता. त्यानंतर २००० साली CIA ने जारी केलेल्या CIA Activites in Chilie ह्या कागदपत्राहून १९७३ साली झालेल्या सैन्य उठावात अमेरिकेने CIA माध्यमातून पाठिम्बा दिल्याच स्पष्ट झाला आणी आरोपांची सुई किस्सिनजर वर ही आली. नंतरच्या काही वर्षात म्हणजे १९७६ साली Pinnochet चा राजकीय विरोधक असलेल्या Orlando Letelier ची Washington D. C. ची एका Car बॉम्बस्फोटात हत्या झाली आणी ह्या घटने मधे Pinochet आणी किस्सिनजर चा सहभाग असल्याचे आरोप झाले.
तसा पाहता हा अत्यंत व्यापक विषय आहे, Christopher Hitchens ह्यांनी The Trial of Henry Kissinger नावाने ह्यावर लिखाण केला आहे आणी ह्याच नावाने माहितीपट देखील उपलब्ध आहे. १९७७ साली Gerald Ford राष्ट्राअध्यक्ष असताना किस्सिनजर Secretary of State ह्या पदाहून खाली उतरला तरी नंतरच्या काळात अमेरिकन परराष्ट्र धोरणात झालेल्या घडामोडीत किस्सिनजरचा सहभाग हा कायम राहीला
अतिशय मुत्सद्दी स्वभावाचा ह्या माणसाने निर्दयी व्यवहारिक धोरणाचा वापर करत परराष्ट्र धोरणात एक वेगळा आयाम रचला, ज्यासाठी त्याला बरेच सन्मान मिळाले आणी बऱ्याचदा टिकांना सामोरा जाव लागला, भविष्यात जेव्हा कधी परराष्ट्र धोरण आणी अंतरराष्ट्रीय राजकारण हा विषय अभ्यासला जाईल त्यावेळी कदाचितच कुणी HENRY KISSINGER ह्या माणसाला डावलण्याची चूक करेल.
कोणत्याही टिप्पण्या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा